Een zegelring met familiewapen voor dame - hoe hoort het eigenlijk?

We krijgen deze vraag geregeld: een zegelringen met gravure van een familiewapen voor vrouwen, hoe hoort het eigenlijk? In dit artikel gaan we nader in op deze vraag. Hiermee kunt u hopelijk een afgewogen besluit nemen over de gravure die uw wilt laten maken voor uw zegelring, of een zegelring voor uw vrouw, dochter of andere dame.

De meeste zegelringen zijn gegraveerd en voorzien van een familiewapen. Maar is het u opgevallen dat een familiewapen, zelfs afgezien van de kenmerken van het wapen zelf, er heel anders uit kan zien? De manier waarop een familiewapen is gegraveerd in een zegelring, verschilt sterk. En dat komt niet alleen door de artistieke vrijheid van de graveur. Een familiewapen kan nu eenmaal heel divers worden uitgebeeld, terwijl het wel om hetzelfde wapen gaat. Er is met name een verschil tussen herengravures en damesgravures van een zelfde familiewapen in een zegelring.

Hoe hoort het nu met familiewapens in zegelringen? Ofwel: wat is de etiquette voor gravures in zegelringen? Formeel gezien geldt het volgende: de heer voert vrijwel altijd het volledige familiewapen, of alleen het schild (meestal een halfrond- of accoladeschild). Voor dames is er een verschil tussen gehuwd en ongehuwd. Een ongetrouwde vrouw heeft in de regel een schild in de vorm van een ruit (met het familiewapen van haar eigen familie). Getrouwde vrouwen gebruiken in de praktijk diverse vormen:

• een ovaalschild, met het familiewapen van haar man;
• een ovaalschild (om te laten zien dat zij gehuwd is), maar met het familiewapen van haar eigen familie;
• een ovaalschild, met een gedeeld schild (samengesteld wapen van heer en dame);
• een alliantiewapen, samengesteld uit twee (ovale) wapenschilden: één schild met het wapen van de heer en één met het wapen van de (familie van de) dame;

Er zijn gevallen bekend waarbij een gehuwde dame toch voor de ongehuwde variant kiest (een ruitschild met het familiewapen van haar eigen familie), waarbij ze de ruitvorm gebruikt om te laten zien dat het gebruikte familiewapen van haar familie is.

Maar daarmee zijn we er nog niet. Heraldici zullen zeggen dat een dame in de Middeleeuwen nooit een helm droeg en daarom een helm (alsook helmteken, wrong en dekkleden, die horen bij de helm) niet bij een damesgravure horen. In de praktijk van zegelringen zien we echter dat dames vaak kiezen voor een verfraaing van het wapen met helm, helmteken en/of wrong. Daarom zien we in de praktijk nog diverse variaties van een ruit- of ovaalschild, zoals het schild met daarbij:

• niets (zoals het volgens heraldici ook zou horen);
• een wrong van het familiewapen;
• een wrong met het helmteken;
• een helm met wrong en helmteken;
• andere versiersels (zoals o.a. krullen en takjes) rond het wapen.

Waarom kiezen sommige dames voor de varianten? Omdat er in hun familie een traditie is ontstaan. Of vaker nog: omdat ze het mooi vinden. En als je een gravure ziet van een ovaalschild met familiewapen in een ovale ring, dan is het inderdaad voor te stellen dat men enige versiering rond de gravure mooier vindt. In Engeland is het zelfs (ook voor dames) in de praktijk zeer gebruikelijk dat uitsluitend wrong en helmteken worden gegraveerd; een aantal heraldici gruwelt daarvan, vanwege het feit dat wrong of helmteken traditioneel niet bij dames hoort. De praktijk laat echter zien dat op dit punt gebruik en traditie inmiddels wat gewijzigd zijn ten op zichte van de strikte heraldische regels.